Bu yazının konusu, daha geçen hafta çıkan yeni kitabımın konusunu oluşturan bir kişilik tanıma metodolojisi ile ilgili olacak. Enneagramdan bahsediyoruz. Bahsettiğim kitabım Alfa Yayınlarından yayınlandı. Ben ona “iki yüzlü kitap” diyorum. Kitabın B yüzü bize kendimizden başlayarak eşsiz bir hazine sunuyor. Çok etkili bir “insan tanıma yöntemi”. Kitabın A yüzü ise bizi B yüzüne hazırlıyor. Bize “kendimizin bütün hallerini” anlatıyor.
Enneagram bilgisi geçmişten günümüze, gelecekten moderne, pek çok farklı yaklaşımın, yöntemin sentezi durumunda. Enneagram çok güçlü bir yöntem. İnsan doğasındaki derin bir kavrayışı ifade ediyor. Gittikçe de popülerleşiyor.
Kişinin gelişiminde dünyada artık sözü fazlasıyla geçen gerçek bir kategori. Kullanım alanları yaygınlaşıyor. İlgi çektikçe hakkında yapılan araştırmaların sayısı artıyor. Duygusal ve manevi süreçleri ele alma analitiği nedeniyle, 21. yüzyılın kişilik yöntemleri arasında fazlaca etkili olduğu kabul ediliyor. Pragmatik kullanımı dışında karmaşık ve derinlikli yapısıyla dikkat çekiyor. Amacı ve kapsamı daha derin olsa da, dünyada kişisel gelişim alanında önemli bir kategori olmuş durumda.
Enneagram tam olarak nedir?
Kendini bilme, arama süreci insanlık tarihi kadar eski… Mevlânâ, bu düşünceye dair “Ne ararsan kendinde ara, hep ara” diyordu… Kendini tanımak, kendimizi nasıl gördüğümüzle başkalarının bizi nasıl gördüğü arasında açı farkı olmaması anlamına gelir…
Yunanca dokuz anlamına gelen ‘enne’ ve kişilik kelimesinin karşılığı olan ‘agram’ kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşturulan Enneagram, kelime anlamı olarak ‘dokuz kişilik tipi’ anlamında kullanılıyor.
Enneagram salt kişilik üzerine de eğilmiyor. Ego ve benlik gibi kişilikle alakalı önemli kavramları da içinde barındırıyor. Enneagram, insanın benliğinin haritasıyla ilgilenen bütüncül bir yaklaşım aynı zamanda. Enneagram disiplini, her insanın bir özü olduğunu öne sürer. Enneagram için öz, varoluşçu bir bakıştır. Bu öz, insanın varlığı, yaşam amacıdır. Her insan doğuştan değerlidir. Yani en önce varolduğu için değerlidir. Bu nedenle buna uygun bir yaşam formu geliştirmesi gerekir. İnsan fıtratına ait özelleştirilmiş ve detaylı bilgileri, dinamik bir sistem içinde analiz eden bir ego yorumlama modeli olarak da düşünülebilir.
Dokuz farklı kişilik tipi, dokuz farklı değer sistemi, dokuz farklı varoluş biçimi: Enneagram kişilik tiplerine kısa bir bakış…
Enneagram bilgisine göre her insan, dokuz hâkim insan tipinden biri-ne ait olarak doğar. Bu anlamda, Enneagram dâhilinde dokuz farklı kişilik tipi söz konusudur. Bu dokuz tip, Enneagramın ana söylemini teşkil eder. Bu tipler, sadece insan doğasında var olan dokuz temel kişilik yapısının açıklaması da değildir. Bu kişilik tipleri üzerinden gerçekleştirilen dokuz farklı bakış açısı, dokuz farklı değer sistemini de ifade eder. Bunlar aynı zamanda insan için dünyada var olmanın dokuz farklı biçimidir.
Enneagramın kişilik tipleri, sizin kişiliğinizde bulunan baskın nitelikleri, temel duygularınızı, yaşamınızdaki motivasyon kaynaklarını, doğru ya da yanlış tutumlarınızı, iyi ya da kötü huylarınızı ortaya koyar. Bu tiplerin özellikleri ayrıca benliğinizdeki açık olan, örtülü olan ya da gizli olan pek çok noktayı anlamak konusunda da rehber olabilecektir.
Tanımlanmış (belirli) bu dokuz tipten hangi kişilik tipine girdiğiniz, gerçekleştirilecek (www.enneagramkisilik.com adresinde mevcut) kişilik testiyle belirleniyor. Kişinin aynı zamanda Enneagram metodolojisini özümseyerek de anlayabileceği bir durum bu. Zaten bu kitapta da bunu amaç-lıyoruz. Bu dokuz temel kişilik tipi, üç farklı merkeze dayanan kombinasyonlar halindedir. Dokuz tip içinde, üç tanesi zihin merkezli, üç tanesi duygu merkezli, üç tanesi de fiziksel merkezlidir.
Enneagramın kullanım alanları
Enneagram dünyanın en prestijli üniversitelerinden Stanford MBA programının ders programında yer alıyor. Harvard Hukuk Fakültesi’nde uygulamalı mahkeme savunmalarında pratik ediliyor. Yine dünyanın en pres-tijli üniversitelerinden USC ve UCLA’de MBA programlarında liderlik eğitiminde kullanılıyor. Daha sayısız örnekler var.
Ağırlıklı olarak ABD’deki üniversiteler olmak üzere psikoloji, tıp, sanat, işletme, psikoloji ve eğitim bölümlerinde Enneagram eğitimleri bulunmakta.
Dünya çapında Google, eBay, Yahoo, Sony, CSC, Oracle, Adobe, HP, Logi-tech, Boeing, GlaxoSmithKline, DuPont, Genentech, Motorola, Hewlett Packard, Disney, Panasonic, Johnson&Johnson, West-ing-house Electric, Apple ve daha birçok şirket Enneagram yöntemini kullanıyor. Bugün yöntem; işletme fonksiyonlarında, insan kaynakları yönetiminde, personel seçiminde, satış ve pazarlama aktivitelerinde, liderlik yönetiminde tercih ediliyor. Kişilerarası iletişim konusunda tam bir uzman olduğu düşünülüyor. Çatışma çözme becerisi konusunda rehber kabul ediliyor. Takım çalışmasını etkinleştirmek açısından yöntemin geri bildirimleri kullanılıyor. Enneagram, hem sosyal hayatta kişilerin geribildirim verme becerisinde, örgütlerde de geribildirim verme kültürü konusunda önemli bir değer. Bu konularda personelin kişisel gelişimini sağlamak için bu gibi şirketlerde sürekli eğitimler gerçekleştiriliyor.
Bunun haricinde askeri alandaki eğitimlerde kullanılıyor. Alman ordusunun eğitim programlarında Enneagram mevcut. Dünyadaki bazı polis teşkilatlarında kitleyle yüz yüze gelen servislerde çalışanlardan Enneagram eğitimleri alanlar var. Gizli servis örgütlerinin de Enneagram metodolojisini uyguladıkları gizli değil. Bunun yanında, CIA ve FBI personelinin eğitiminde de müfredatın içinde. Russell Targ ve Jane Katra’nın yazarı olduğu Mirac-les of Mind: Exploring Nonlocal Consciousness and Spiritual Healing (Zihnin Mucize-leri: Mahallî Olmayan Şuuru Keşfetme ve Ruhsal Tedavi) kitabının önsözün-de şunlar yazıyordu: “Targ, bu kitapta Soğuk Savaş süresince CIA’nın zihin casusluğu üzerindeki denemelerinin insanı şaşırtan sonuçlarını açıklıyor.” Enneagramın bu konuda daha sonra da kullanıldığını görüyoruz. Suçlu psikolojisi ve kişilik tanısı konusunda bu organizasyonlar, Enneagramı uygulamada da etkin kullanıyor.
Bununla da kalmıyor. Enneagram siyasal iletişim uygulamalarının önemli bir parçası olmuş durumda. Bu alanda lider eğitimlerinde, seçim çalışmalarında yeri var. Çocuk eğitiminde, Enneagram üzerinden özel yöntemler geliştirilmiş durumda. Sanat ve kültür yönetimi konularında pratik bir önemi bulunmakta. Oyuncu seçiminde kullanılıyor. Bununla bağlantılı olarak senaryo yazım aşamasında tiplemeleri oluştururken Enneagram ilkeleri söz konusu ediliyor. Enneagram katkısıyla yazıldığı ifade edilen TV dizisi Lost, bunun en bilinen örneği. Gerçekçilik ve inandırıcılık konusunda bu alanda yöntemin gerçek bir önemi var. Reklamcılığı da buna dâhil etmek gerekir. Gerek tüketici psikolojisi, gerek fikir üretimi aşamalarında etkili olabilen bir yöntemden bahsediyoruz. Yüz yüze iletişimin uygulandığı satış alanında ise büyük bir potansiyeli var Enneagram disiplininin.
