‘Prokrastineyşın’ sözcüğünü hala telaffuz etmekte oldukça zorlanıyor olsam ve kapağındaki açıklamanın uzunluğu karşısında şaşırsam da kitabı okumaya karar vermemde yazar Timothy A. Pychyl’in etkileyici kariyeri ve konusunun ilginçliği belirleyici oldu: ‘Başlanıp Bitirilmesi Gereken İşleri İnatla Erteleme, Savsaklama ve Oturup Çalışmak Yerine Ivır Zıvır Şeylerle Oyalanma Alışkanlığıyla Mücadele Kılavuzu.’
Latince kökenli olan ‘savsaklama’ sözcüğü ‘yarına ertelemek’ anlamına geliyor. Ama biliyoruz ki gerçek hayatta o yarın aslında hiçbir zaman gelmiyor. Bölüm başlarındaki giriş cümlelerinin aşağıda yazdığım mantralar ile başlaması kitabı daha kolay anlaşılır kılmış.
- Her savsaklama ertelemedir, fakat her erteleme savsaklama değildir.
- Savsaklamak hayatın gerçeklerinden kaçmaktır.
- Savsaklamaya giden yolun taşlarını, bize kendimizi iyi hissettiren şeyler döşer.
- Yarın değil, bugün. Sonra değil, şimdi. Bir ara değil, hemen.
- Bahane insanın bir gecelik fantezisidir.
- Hemen başla.
- Başlamak bitirmeye yetmez.
- İrade, kısıtlı bir kaynaktır, idareli kullanmak gerek.
- Kişilik özellikleri betimleyicidir, belirleyici değil.
- İnternette hiçbir şey ‘sadece iki dakika’ sürmez.
- Öz değişim, hiç bitmeyen bir yolculuktur, sabır ve azim ister.
Ayrıca bazı bölümlerin sonunda size yanıtlamanız ve farkındalığınızın artması için bazı listeler ve testler de hazırlanmış. İlerledikçe zihninizde sorular akmaya başlıyor:
- Hedeflerimiz, sorumluluklarımız, arzularımız, görevlerimiz göz önüne alındığında yapabileceğimiz en akıllıca şey nedir?
- Harekete geçmeye neden gönülsüzüz?
- Neden kendi hedeflerimizi gerçekleştirme uğraşımızı yine bizzat kendimiz sabote ediyoruz?
- Savsaklama alışkanlığınızı gerekçelendirmek için çoğunlukla kendimize söylediğimiz şeyler neler?
- Savsaklamaya teşne olduğunuz görevler, faaliyetler listesinin siz de yarattığı duygu ve düşünceler aynı mı? Örüntü var mı?
- Mutluluk, insanın önüne koyduğu hedefler uğrana verdiği çaba da mı yatıyor?
- Varoluşsal bir rahatsızlığın semptomlarından birimidir savsaklamak?
- Bir şeyin bilgisine vakıf olmak ile o şeyi kendi hayatımızda uygulamaya geçirmek birbirinden farklı iki şey midir?
- Referans noktası saplantısı nedir?
- Bugüncülük nedir?
- Bilişsel uyumsuzluk nedir?
- Bir işi yapmak için illa canımızın istemesi gerektiğine mi inanıyoruz?
- Beynimiz çabucak elde edebileceğimiz ödülleri yeğleyecek şeklide mi evrimleşmiş?
- Eğer bir şeyleri savsaklıyorsak, yapmak istemediğimiz görevlerdense hoşumuza giden şeylerle meşgul oluşumuzdan ötürü kendimiz daha iyi hissetmemiz gerekmez mi?
- Hangi kişilik özellikleri savsaklama davranışı ile ilişkili?
- Multitasking yani birden fazla görevi yerine getirme efsane mi?
- Düşük duygusal zeka düzeyi ve savsaklama davranışı sıklığı arasında anlamlı bir ilişki var mı?
- Nedensizce başvurduğunuz ertelemeler için hangi bahaneleri uyduruyor, bunları nasıl mantığa bürüyoruz?
Yazar ayrıca satır aralarında bazı ilginç saptamalarda da bulunmuş:
- Aslında kumar bağımlılığı, aşırı gıda ve alkol tüketimi, hesapsızca para harcama da savsaklama gibi bir özdüzenleme sorunu.
- Savsaklayanların başarı düzeyleri düşük ve olumsuz duygularla yüklüler, daha fazla sağlık sorunları var. Çünkü egzersiz yapma, sağlıklı beslenme ve yeterince uyuma gibi sağlığa yararlı davranışları da savsaklıyorlar.
- Savsaklama davranışı yüzünden ödediğimiz en belirgin bedellerden biri niyet ile eylemin uyumsuzluğunun yarattığı huzursuzluk duygusudur.
- Sosyal ilişkiler zannedilenden daha fazla özdüzenleme ve çaba gerektirir.
- Özdüzenleme konusunda başarısızlığa uğramamıza başlıca yol açan neden, anlık ancak geçici duygularımız yüzünden bize kendimizi iyi hissettirecek şeylerin cazibesine kapılmamızdır.
- Savsaklama alışkanlığı kendi kendimizi kandırma konusunda ki yeteneklerimizden beslenir.
- Bazı insanlar savsaklamaya yatkındır ve kişilik özelliklerinin de bu yatkınlıkta payı vardır. Herhangi bir işi kusursuzca yerine getiremeyeceğimizden korkuyorsak ve benlik değerimizi sergileyeceğimiz performansın mükemmel olup olmaması belirleyecekse eğer, özsaygımızı korumak adına muhtemelen bu işten kaçarız ve savsaklarız.
- Siz bir türlü başlayamadığınızı düşünüyor çünkü muhtemelen olumsuz duygularınıza odaklanıyor, elinizdeki işin bütününü göz önüne alıp başlamak yerine bitirmek üzerine kafa yoruyorsunuz.
Kitapta bu alışkanlığı yenmek adına izleyebileceğimiz stratejiler ve öneriler de yer alıyor.
- Testlerin sonucunda farkına vardığınız iradi ertelemelerinizi göz önünde bulundurarak ve düzenli bir şekilde hedeflerinizi gözden geçiren notlar alın.
- Artık hayatınızla meşgul olacağınıza ve hedeflerinize ulaşmak için çabalayıp yolun keyfini çıkaracağınıza dair kendinize bir söz verin
- Yapmanız gereken şey, yerine getirilmesi gereken herhangi bir iş veya görevle ilgili olumsuz duygularınızla yüzleşmeniz, duyguları yönetme becerisi elde etmek için kararlılık göstermek önemli. Diyelim ki, baskın duygu korku, bu korkuyu inkar etmenize ya da yok saymanız gerekmiyor. Bu duygu ile yüzleşip yerine merak, başarı arzusu veya heves gibi duyguları koyma yönünde kararlı olmayı seçebiliriz.
- Elinizdeki işi yapmayı illa canımızın istemesi gerektiğine dair zararlı inançtan kurtulmak ve bunun insan oluşumuzdan kaynaklı ortak bir sorun olduğunu idrak etmemiz önemli. Böylece amaçladığınız şey doğrultusunda planlanan şekilde davranmaya başladığınızda tutumunuzun ve motivasyonunuzun değiştiğini görebilirsiniz.
- Çalışmaya başladığınızda etrafınızda yer alan dikkat dağıtıcıları (sosyal medya ağlarına katılmanıza imkan sağlayan elektronik cihazlar gibi) erişilebilir olmaktan çıkarın. Hiçbir aciliyeti olmayan ve muhtemelen size daha cazip gelen şeyler parmaklarınızın ucunda olmaktan çıkınca, onlara ulaşmak için vereceğiniz çaba sırasında buna gerçekten ihtiyacınız olmadığını düşünme fırsatını bulacaksınız.
- Kendinize şefkatli davranın, fakat hatalarınızın üzerine kararlılıkla gidin. Kendinizden beklediğiniz şeyleri yerine getiremediğinizde kendinizi affetmeye hazır olun. Değişim yalnızca okumakla mümkün olabilecek bir şey değildir, eyleme geçmek mühimdir.
- Herkesin bir şeyleri savsakladığı kuşku götürmez ancak bu davranışı sorun haline getiren şey nedir diye siz de kendinize soruyor iseniz bu kitap okunmaya değer. Umarım bu yazımla savsaklama, erteleme konularında sizlerde düşünmek ve uygulamalar yapmak konusunda kıvılcım yakmışımdır.
Kitap Prokrastineyşın
Yazar Timothy A. Pychyl,
Çevirmen Onur Öztürk
Sayfa 120
Yayınevi Metropolis
Zeynep Ekşi
